معنای لغوی اعراض
اعراض در لغت به معنای روی گردندان است و در ترمینولوژی حقوق دکتر لنگرودی به معنای چشم پوشی مالک از مال خود میباشد.
در بخش اول آئین نامه اجرای اسناد رسمی در فصل اول در قسمت تعاریف در بند (ص) اعراض از رهن یعنی آنکه مرتهن از مورد وثیقه اش بگذرد. دلیل اجازه این امر این میباشد که عقد رهن از سوی راهن لازم و از سوی مرتهن جایز میباشد و براساس ماده 186 قانون مدنی عقد جایز آن است که هریک از طرفین بتواندهر وقتی بخواهد فسخ کند به همین دلیل بستانکار میتواند آن را یک جانبه فسخ و وثیقه اش را ساقط کندکه دین با وثیقه اش تبدیل به دین بی وثیقه میگرددوسند رهنی او به سند ذمه ای تبدیل که مقررات اجرای اسناد رسمی ذمه ای بر آن مترتب میشود.
اعراض از رهن قبل از صدور اجرائیه
در ماده 112 آئین نامه اجرا مقررگردیده است:
مرتهن میتواند مادام که دین بر ذمه راهن باقی است از رهینه اعراض کند هرگاه قبل از صدور اجرایئه باشد باید مرتهن در دفتر اسناد رسمی حاضر و با ذکر توضیح در ملاحظات ثبت سند مراتب را قید و امضاء کند.
در این صورت با توضیح موضوع اعراض اجرائیه صادر خواهد شد.
اعراض از رهن حین عملیات اجرائی
اعراض از رهن میتواند بعد از صدور اجرائیه و حین عملیات اجراء باشد . اگر اعراض بعد از صدور اجرائیه باشد باید مراتب کتبا به اجرا اعلام و رئیس اجرا پس از صحت انتساب تقاضا نامه مذکور موضوع را به متعهد ابلاغ کرده و برابر مقررات اسناد ذمه ای عمل بنمایند.
بر اساس ماده 113 آئین نامه اجرا هرگاه اعراض از رهن حین عملیات اجرائی باشد اجرا مکلف است مراتب را به دفترخانه تنظیم کننده سند اعلام کند در این مورد و نیز درموردی که اعراض در دفترخانه اسناد رسمی به عمل می آید دفتر اسناد رسمی اطلاعنامه فسخ مربوطه را به اداره ثبت ارسال خواهد داشت ؛ اگر موعد سند منقضی نشده باشد به مجرد اعراض ؛مورد رهن آزاد و حق عینی بستانکار به حق ذمی تبدیل میگردد و مطالبه وجه و صدور اجرائیه برای وصول آن موکول به انقضاء مدت مذکور در سند معامله خواهد بود .
در مورد وراث مدیون ونیز وقتی که راهن متعدد بوده وفک رهن وفسخ موکول به اداء تمام دین شده باشد اعراض از رهن باید نسبت به تمام مرهونه باشد واعراض از رهن نسبت به سهم یک یا چند نفر از بدهکاران وقتی پذیرفته میشود که حق مطالبه دین بدهکارانی که از رهینه آنها اعراض گردیده از سایر بدهکاران اسقاط شده باشد و هرگاه مازاد مرهونه به نفع غیر بازداشت شده باشد در صورت اعراض از رهن بازداشت مازاد به بازداشت اصل تبدیل میگردد.
در تبصره ماده 112 آین نامه اجرا مقرر گردیده است با تنظیم صورتمجلس مزایده حق اعراض از رهن از مرتهن ساقط میشود و این امر به دلیل انتقال مالکیت مورد رهن پس از تنظیم صورتمجلس مزایده میباشد.
اعراض از رهن چه مزایایی برای بستانکار دارد؟
اعراض از رهن ایقاع میباشد و دارای آثار حقوقی و انصراف از آن نادیده گرفتن آثار ایقاع میباشدودر مورد معاملات رهنی در صورت اعراض بستانکار مورد رهن آزاد و عملیات اجرائی بر اساس اسناد ذمه ای خواهد بود . اعراض اعلام اراده مرتهن است در برهم زدن عقد رهن که در اثر این عمل رهینه از قید رهن آزاد میگردد لیکن دین و سایر شرایط سند رهنی به قوت خود باقی خواهد ماند.
در اعراض از رهن عقد رهن منحل نمی گردد بلکه فقط بستانکار طلب خود را از طریق مقررات اجرائی اسناد ذمه ای باید وصول کند و سند رهنی در خصوص دیون مندرج در آن دارای اعتبار کامل میباشد . و وی می تواند با معرفی سایر اموال بدهکار همانند وجه نقد و یا اموال سهل البیع به اداره اجرا ؛بهتر و زودتر مطالبات خودرا وصول نماید.
رقبات متعدد
در ترمینولوژی حقوق دکتر لنگرودی رقبه به معنی املاک غیر منقول آورده شده است . در ماده 144 آئین نامه اجرا در موردی که رقبات متعدد مورد رهینه باشد آورده شده است:
هرگاه مورد مزایده رقبات متعد دباشد اگر برای هریک از رقبات خریدارجداگانه ای پیدا شود و جمع مبلغ خرید بیش از طلب بستانکار باشد اقدام به فروش و تنظیم صورتمجلس خواهد شد.
در صورتیکه حاصل فروش بعضی از رقبات کافی برای پرداخت بدهی گردد از تنظیم صورتمجلس مزایده نسبت به بقیه خودداری میشود و در این مورد بدهکار میتواند برای فروش یک یا بعضی از رقبات ؛ رعایت تقدم را تقاضا کند خرید در این موارد کلا نقدی است و خریداران باید وجه نقد تحویل و یا بستانکار معادل طلب خود فروش نسیه را قبول کند که در این صورت شخصا مسئول وصول طلب از خریدار خواهد بود.
در زمان تنظیم اسناد رهنی جهت جلوگیری از مشکلاتی که در ارتباط با رقبات متعدد بوده دچار نگردیم در زمان تنظیم سند هریک از پلاکهای ثبتی در یک سند رهنی مستقل به رهن گرفته شود و یا آنکه هریک از پلاکهای معرفی شده به ازاء مبلغ ارزیابی شده در رهن بانک قرارگیرد تا معلوم گردد که هر پلاک در قبال چه مبلغی در رهن مرتهن قرارگرفته است
بدون دیدگاه