انواع جلسات دادرسی

جلسه در لغت به معنای نوعی نشست، مجمع و اجتماع و دادرسی نیز در لغت به معنی محاکمه، رسیدگی به دادخواهی و اجرای قانون و عدالت است.

بنابراین جلسه دادرسی در لغت به معنی مجمع و اجتماع جمعی از مردم برای رسیدگی به دادخواهی و اجرای قانون و عدالت است.

انواع جلسات دادرسی

جلسات دادرسی دارای انواعی به شرح ذیل است:

جلسه دادرسی عادی یا معمولی (جلسه دادرسی در وقت مقرر)

جلسه‌ دادرسی عادی یا معمولی جلسه‌ای است که بر اساس دفتر تعیین اوقات دادگاه، وقت رسیدگی تعیین شده و وقت آن هم به طرفین دعوا و وکلای آنها ابلاغ و اعلام و برای رسیدگی یا ادامه‌ رسیدگی به دعوای خواهان تشکیل می‌شود.
تعیین وقت در دادگاه باید در نخستین روزی که دادگاه طبق دفتر تعیین اوقات وقت دارد، معین شود.

جلسه‌ رسیدگی خارج از نوبت

بعد از این که پرونده کامل شد، برای صدور دستور تعیین وقت رسیدگی نزد قاضی دادگاه فرستاده می‌شود و قاضی دستور تعیین وقت می‌دهد.

اوقات رسیدگی دادگاه زیر نظر قاضی دادگاه تعیین می‌شود و معمولا منشی دادگاه یا مدیر دفتر دادگاه مسئول انجام این وظیفه (یعنی تعیین وقت رسیدگی یک پرونده به دستور قاضی دادگاه، در دفتر تعیین اوقات دادگاه) است.

در قوانین موارد زیادی وجود دارد که باید وقت رسیدگی خارج از نوبت تعیین شود.

جلسه‌ خارج از نوبت به جلسه‌ای گفته می‌شود که بدون توجه به ترتیب دفتر تعیین اوقات دادگاه، تعیین شود.

هدف و مقصود قانونگذار در این موارد، ضرورت رسیدگی به این پرونده‌ها خارج از نوبت عادی پرونده‌های دیگر است و بنابراین جلسه‌ خارج از نوبت نزدیک‌تر از وقتی است که در دفتر تعیین اوقات برای جلسه‌ عادی و معمولی تعیین می‌شود.

به عنوان مثال، اگر نوبت پرونده‌های دادگاه پنج ماهه باشد، دادن نوبت دو ماهه یا یک ماهه به پرونده، نوعی رسیدگی خارج از نوبت است.

در این جا یک سؤال وجود دارد و آن این که آیا در این فرض هر وقتی که کمتر از پنج ماه باشد، خارج از نوبت محسوب می‌شود یا اینکه برای تشخیص وقت عادی از وقت خارج از نوبت، ملاک و معیار سنجش خاص و معینی وجود دارد؟

در پاسخ به این پرسش باید گفت که ضابطه و معیار معین و مشخصی در این مورد وجود ندارد و به طور قطعی و یقینی نمی‌توان گفت که نسبت به وقت پنج ماهه، چه وقتی خارج از نوبت است.

بر اساس عقل، موضوع وقت یک ماهه، خارج از نوبت پنج ماهه است و وقت چهار ماهه نیز خارج از نوبت پنج ماهه محسوب می‌شود.

اما بر اساس یک قاعده کلی می‌توان گفت که در این موارد ملاک و معیار، همان حد عرفی موضوع و تصمیم قاضی دادگاه است که چه وقتی را در بین اوقات پنج ماهه به عنوان وقت خارج از نوبت تعیین و دستور ابلاغ آن را صادر کند.

البته تصمیم قاضی به تعیین وقت خارج از نوبت، بدون توجه به کثرت ارجاعات روزانه و ظرفیت دفتر تعیین اوقات و کیفیت پرونده‌های وقتی روزانه نخواهد بود.

همان‌طور که گفته شد، جلسه‌ خارج از نوبت نزدیک‌تر از وقت عادی است، اما الزاما نزدیک‌ترین وقت نیست.

البته مطابق ماده‌ 100 قانون آیین دادرسی مدنی، در هر موردی که تشکیل دادگاه یا رسیدگی در وقت تعیین‌شده با مانعی مواجه شود، به دستور دادگاه باید نزدیکترین وقت رسیدگی ممکن معین شود.

در این صورت تمام حقوق و تکالیف اصحاب دعوا که مربوط به جلسه‌ای که تشکیل نشده است، باشد، به جلسه‌ بعدی موکول می‌شود.

به موجب تبصره‌ ماده‌ 100 قانون آیین دادرسی مدنی، اگر تشکیل نشدن جلسه‌ دادگاه به اصحاب دعوا منتسب نباشد، وقت رسیدگی باید حداکثر ظرف دو ماه تعیین شود.

جلسه‌ خارج از نوبت در همه‌ موارد باید با رعایت تشریفات رسیدگی دادرسی انجام شود، مگر در مواردی که خلاف آن در قانون آمده باشد.

تفاوت جلسه‌ خارج از نوبت با جلسه‌ عادی در این است که وقت جلسه‌ خارج از نوبت بدون در نظر گرفتن نوبت تعیین می‌شود.

قانونگذار در برخی مواد قانون آیین دادرسی مدنی از قبیل 27، 29، 177، 306 و 390 به موارد برگزاری جلسه خارج از نوبت پرداخته است.