جلسه فوق‌العاده وقتی است که دادگاه بنا بر تکلیف قانونی یا با تشخیص ضرورت در امری، تعیین کرده و در آن وقت به موضوع جلسه رسیدگی می‌کند. در قانون وقت فوق‌العاده تعریف نشده است، اما می‌توان گفت که جلسه فوق‌العاده عبارت است از وقتی که دادگاه بدون تعیین وقت قبلی به موضوع رسیدگی می‌کند و در این جلسه بدون حضور طرفین، دادگاه به پرونده رسیدگی یا رأی آن را صادر می‌کند.
مثل زمانی که خواهان دادخواست خود را مسترد یا دعوای خود را استرداد کرده یا طرفین موضوع اختلاف خود را با سازش ختم کرده باشند و تنظیم گزارش اصلاحی را درخواست کنند یا اینکه یکی از اصحاب دعوا فوت کند یا دستور صدور اجراییه یا دستور انجام تأمین دلیل و … داده شود، که در این موارد دادگاه می‌تواند خارج از وقت رسیدگی یا نظارت تصمیم‌گیری کند.
وقت فوق‌العاده را می‌توان نخستین وقتی دانست که بعد از رسیدگی به پرونده‌های نوبتی دادگاه حاصل می‌شود و امکان رسیدگی را فراهم می‌سازد.
در دفتر تعیین اوقات دادگاه‌ها، جدولی وجود دارد که در هر روز قسمتی از جدول به عنوان کارهای فوق‌العاده مشخص شده است.
محاکم و دادگاه‌ها در هر روز به تعدادی پرونده علاوه بر پرونده‌هایی که دارای نوبت رسیدگی یا احتیاطی هستند، رسیدگی می‌کنند که این رسیدگی‌ها را می‌توان رسیدگی در وقت فوق‌العاده دانست.
بنابراین تعیین وقت برای روزهای آینده، در مورد پرونده‌ای به عنوان وقت فوق‌العاده قانونی نیست، زیرا این گونه نوبت دادن، وقت رسیدگی خارج از نوبت به پرونده محسوب می‌شود، نه وقت و نوبت فوق‌العاده .
لذا نوبت فوق‌العاده همان وقتی است که در طول روز بعد از رسیدگی به پرونده‌های مقرر، حاصل می‌شود.
تفاوت اساسی بین جلسه فوق‌العاده و جلسه عادی و جلسه خارج از نوبت در این است که اولا وقت فوق‌العاده خارج از دفتر تعیین اوقات دادگاه ثبت نمی‌شود و ثانیا وقت فوق‌العاده برای صدور رأی قاطع تعیین می‌شود و در عمل پس از رسیدن نتیجه تحقیق یا ترتیبات مربوط به ادله مثلا اجرای قرار تحقیق و معاینه محل، اجرای قرار کارشناسی دادگاه در صورتی که پرونده آماده صدور رأی باشد، در وقت فوق‌العاده اقدام می‌کند.
همچنین در صورت ایجاد اختلاف بین محاکم در مورد مفاد حکم، هر یک از طرفین می‌توانند رفع اختلاف را از دادگاه صالح درخواست کنند و دادگاه در وقت فوق‌العاده رسیدگی و رفع اختلاف می‌کند.
در ماده 120 قانون آیین دادرسی مدنی و نیز ماده 142 قانون اجرای احکام مدنی، وقت فوق‌العاده به کار رفته است.
ماده ۱۲۰ قانون آیین دادرسی مدنی «در صورتی که قرار تامین اجرا و خواهان به موجب رای قطعی محکوم به بطلان دعوا شود یا حقی برای او به اثبات نرسد، خوانده حق دارد ظرف 20 روز از تاریخ ابلاغ حکم قطعی، خسارتی را که از قرار تامین به او وارد شده است، با تسلیم دلایل به دادگاه صادرکننده قرار، مطالبه کند. مطالبه خسارت در این مورد بدون رعایت تشریفات قانون آیین دادرسی مدنی و پرداخت هزینه دادرسی صورت می‌گیرد.
مفاد تقاضا به طرف ابلاغ می‌شود تا چنانچه دفاعی داشته باشد، ظرف 10 روز از تاریخ ابلاغ با دلایل آن راعنوان کند. دادگاه در وقت فوق‌العاده به دلایل طرفین رسیدگی و رای مقتضی صادر می‌کند. این رای قطعی است. در صورتی که خوانده در مهلت مقرر مطالبه خسارت نکند، وجهی که بابت خسارت احتمالی سپرده شده است، به درخواست خواهان به او مسترد می‌شود.»
بدون دیدگاه