عقد در لغت،به معنای گره زدن،بستن و محکم کردن چیزی است.عقد در زبان شرع،به معنای قرارداد و پیمان بستن میباشد.
منظور از عقود(جمع عقد عقود) «عقود» قراردادهایی است که تحقق هر کدام از آنها احتیاج به دو طرف(ایجاب و قبول)دارد،بر خلاف «ایقاع» که پیمان یک طرفی است.
تعریف عقد
در اصل به معنی جمع بین اطراف جسم و گره زدن و بستن می باشد و در اصطلاح عبارت است از ایجاب و قبول با ارتباطی که شرعاً معتبر است.
پس آن شامل سه امر ذیل می باشد:
الف-ایجاب ب-قبول ج-ارتباط مخصوص
فرق عقد و عهد
1در مفهوم عقد استیثاق و شدت و تأکید معتبر است بخلاف عهد
2عقد همواره بین دو نفر(متعاقدین)تحقق می یابد به خلاف عهد که ممکن است بوسیله یک نفر تحقق یابد.خلاصه هر عقدی عهد است ولی هر عهدی عقد نیست پس عهد اعم است.
عقد جایز عقدی است که هر یک از متعاقدین (اگر عقد از دو طرف جایز باشد)و یا یکی از آنها(اگر عقد از یک طرف جایز باشد)حق فسخ آن را داشته باشند مانند شرکت و مضاربه و عاریه.
عقد لازم عقدی است که هیچ یک از متعاقدین حق فسخ آن را نداشته باشند مگر در موارد معین،مانند بیع و اجاره و نکاح.
اقسام عقود از حیث لزوم و جواز
عقود از حیث لزوم و جواز سه قسمند:
1عقدی که از هر دو طرف لازم باشد مثل بیع و اجاره و نکاح
2عقدی که نسبت به یکی از طرفین لازم باشد فقط مثل رهن نسبت به راهن نه مرتهن
3عقدی که از هر دو طرف جایز باشد،مثل شرکت و مضاربه و ودیعه و عاریه
1عقود معین ونامعین عقودی که در قانون صراحتاً بیان گردیده عقود معین وعقودی که در قانون ناشی از آن نیامده و در عرف هستند عقود نامعین نام دارند(موضوع ماده 10 قانون مدنی)
2عقود عيني و غير عيني عقوى عيني عقودي هستنى كه علاوه بر قصد و رضاي طرفين قبض (تصرف مورد معامله )هم از شرایط صحت معامله است:مثل وقف،رهن
اما در عقود غیر عینی غیر از قصد و رضای طرفین قبض صورت نمی گیرد مثل بیع
3عقود جایز و لازم
عقود جایز عقودی هستند که خود به خود هر یک از طرفین به تنهایی در هر وقت که اراده کنند حق فسخ معامله دارند ولو اینکه در آن شرطی هم نشده باشد مثلاً در عقد ذکرحق فسخ نشده باشد مثل: عقد وکالت و یا مثل عاریه(گرفتن مال کسی برای اینکه از آن استفاده شود)که این نیز عقدی جایز است.
عقود لازم عقودی هستند که هیچ وجه نمی توان برخلاف آن عمل کرد وآن را فسخ نمود مگر در محدوده خیارات.
در واقع فرق فسخ در عقد لازم با عقد جایز در این است:
که در فسخ حتماً بایستی در عقد لازم شرط شده باشد در حالی که در عقد جایز قانون گذار به طور طبیعی این حق را برای طرفین پیش بینی کرده است و مهمتر اینکه علاوه بر اینکه در عقود جایز حق فسخ وجود دارد در بعضی از موارد عقود جایز خود به خود از بین می رود مثل:فوت،جنون و سفیه هر کدام از طرفین
فرق فسخ با انفساخ در این است که انفساخ حالت خود به خود دارد:قابل ذکر اینکه در عقود خیاری(عقود لازم )حق فسخ وجود دارد نه انفساخ
بعضی از عقود نسبت به یک طرف جایز و نسبت به طرف دیگر حالت لازم را دارد مثل:عقد رهن که راهن در آن لازم ونسبت به مرتهن حالت جایز را دارا می باشد.
4عقود معلق و منجز
عقود معلق عقودی هستند که خود عقد یا آثار آن منوط بر تحقق امری شود ،حالت اول را تعلیق در انشاء یعنی خود اراده و حالت دوم را تعلیق در منشاء گویند تعلیق در انشاء باطل است مثلاً گفته شود اگر در دانشگاه قبول شوی اتومبیل به تو تعلق میگیرد در این نوع،عقد هنوز صورت نگرفته است. زیرا هنوز اراده ای صورت نگرفته است.
اما تعلیق در منشأ صحیح است زیرا در این نوع،عقد به وجود آمده است اما آثار آن هنوز تحقق نیافته است قانون ایران در مورد صحت و بطلان این دو ساکت است و آن را فقط در مورد نکاح و ضمان باطل می داند(ماده 185 قانون مدنی)
عقود منجز عقودی هستند که در آن هم عقد صورت می گیرد و هم آثار آن
عقد خیاری عقد لازمی است که شرط خیار در آن وجود داشته باشد یعنی برای یک یا دو طرف برای مدت معین حق فسخ وجود داشته باشد.
5عقود تملیکی عهدی
عقودی که در آن مالکیت وجود داشته باشد عقد تملیکی نام دارد مثل اجاره که مالکیت منافع در آن صورت می گیرد.البته به محض اینکه عقد منعقد شد مالکیت ها جا به جا می شود مثلاً پس از عقد بیع بایع مالک ثمن ومشتری مالک ملک می شود.
موضوع بعضی از عقود مالکیت نیست بلکه تعهد می باشد که به این عقود،عقود عهدی می گوییم مثل قرارداد های پیمانکاری.
6عقود رضایی وتشریفاتی
عقود رضایی عقودی هستند که با توافق طرفین عقد کامل می شود مثل:عقد نکاح یا اجاره به عقودی که در آن یک سری عملیات اضافی صورت می گیرد تا آن موجب صحت آن شود عقود تشریفاتی گویند،مثلاً برای حکم طلاق باید دو نفر شاهد وجود داشته باشد وجود این دو شاهد عملی تشریفاتی است(ایقاع تشریفاتی)از نظر عده ای بیع اموال غیر منقول تشریفاتی محسوب نمی شود،زیرا علاوه بر توافق نیاز به ثبت نیز دارد اما از نظر حقوقی تشریفاتی محسوب نمی شود زیرا از قبل عقد و آثار آن تحقق یافته است.
بدون دیدگاه